De betekenis van Chanoeka

Dit jaar valt Chanoeka van maandag 19 december tot en met maandag 26 december. Acht dagen lang gezellig samen eten en iedere dag één extra kaarsje aansteken, tot er acht branden. De kinderen krijgen cadeaus. Maar wat betekent Chanoeka eigenlijk?

We vroegen het aan Asjer Waterman (1992). Asjer studeerde Hebreeuws en Joodse studies aan de UvA, Non-Profit Management aan de Hebreeuwse Universiteit en volgt momenteel een opleiding aan het Levisson Instituut. Hij werkt bij JMW als strategisch adviseur en woont in Amsterdam.

Wat betekent het woord “Chanoeka”?

Chanoeka betekent inwijding. Tijdens Chanoeka vieren we de overwinning van de Makkabeeën op de Griekse overheersers, die de tempel hadden ontwijd. Na de overwinning werd de tempel weer her-ingewijd, vandaar de term Chanoeka. 

Staat het verhaal in de Joodse bijbel?

Het verhaal staat niet in de Tenach, de Joodse bijbel, maar wel in de christelijke! In het boek Makkabeeën.

Waarom duurt het Chanoekafeest 8 dagen?

Dat heeft te maken met het wonder van Chanoeka. Voor het her-inwijden van de tempel was het nodig om de menora te laten branden, de zevenarmige kandelaar die in de tempel stond. Daar had men koosjere olie voor nodig, maar er was maar een heel klein kruikje met koosjere olie gevonden. Het wonder was dat de olie uit dat kruikje die eigenlijk maar genoeg was voor 1 dag, uiteindelijk 8 dagen lang bleef branden.

Is Chanoeka een belangrijke Joodse feestdag? Wat vieren we eigenlijk?

Chanoeka was oorspronkelijk misschien geen belangrijke feestdag, het is immers geen Bijbelse feestdag maar een feestdag die door de rabbijnen is ingesteld. Maar wat ‘belangrijk’ is, heeft natuurlijk alles te maken met de betekenis die wij er zelf aan toekennen. Chanoeka is in de moderne Joodse samenleving juist heel belangrijk, ook als een soort tegenhanger van feestdagen van andere religies die in de winter gevierd worden, zoals kerst. Chanoeka is dan het Joodse lichtjesfeest, waar de Joden cadeaus aan elkaar geven, als zeg maar een soort koosjer alternatief voor kerst. Zelf vind ik Chanoeka een mooie en ook belangrijke feestdag omdat het de bedoeling is dat we tijdens Chanoeka het licht niet alleen in ons huis laten branden, maar juist ook buiten ons huis, om het licht in de openbare ruimte te laten zien. Het is het moment in het jaar waarop we als Joodse gemeenschap naar buiten treden, om midden in de stad of het dorp waar we wonen te vieren dat we Joods zijn. Een soort feest van Joodse trots.

Vind je dat er in Nederland meer aandacht moet zijn voor Chanoeka?

Tsja, wat is meer? Meer aandacht voor de Joodse cultuur en traditie in het algemeen is wel een grote wens, en zoals ik bij de vorige vraag al liet doorschemeren is Chanoeka wat mij betreft de uitgelezen feestdag om iets van het Jodendom in de publieke ruimte te laten zien.

Welke tradities kennen we met Chanoeka?

Naast het aansteken van de kaarsjes acht dagen lang en het geven van cadeaus, is het gebruikelijk om tijdens Chanoeka dingen met olie te eten, ter herinnering aan het wonder met de olie. Soefganiot (een soort oliebollen met jam) en latkes (aardappelkoekjes gebakken in de olie) mogen daarbij niet ontbreken.

Wil je meer weten over Chanoeka?