Wat betekent het om een vrij mens te zijn?

Pesach is het feest waarop we de uittocht uit Egypte herdenken en vieren. We herdenken de slavernij en vieren de verlossing. De uittocht uit Egypte markeert de geboorte van het Joodse volk. Het kernwoord van Pesach is vrijheid. In het laatste lied van de seider zingen we dan ook: “Nu slaven, volgend jaar vrije mensen”.

De paradox van de seider

Dat klinkt wellicht tegenstrijdig. Hoe kan dat we bij elkaar zitten om de vrijheid te vieren, maar met elkaar zingen dat we nu slaven zijn en later pas vrije mensen? Het is de paradox van de seider, die ons uitnodigt om na te denken over onze vrijheid en wat het betekent om vrij te zijn.

Wie je bent, is wat je doet. Wat je doet wordt veelal bepaald door oude patronen. Hersens zijn een beetje lui en doen eigenlijk gewoon steeds hetzelfde. De weerzin voor de coronabeperkingen van het afgelopen jaar zijn daar een voorbeeld van. Iedereen moest zich aanpassen aan een nieuwe situatie, zonder te weten wanneer het voorbij zou zijn. Het afgelopen jaar heb ik voor het eerst de beperking van mijn vrijheid ervaren. Dat ik niet in staat was die dingen te doen waardoor ik een betekenisvol bestaan kan hebben; al een jaar ben ik niet naar de synagoge geweest en met Pesach kan ik nauwelijks met mensen, buiten mijn familie, de seider vieren. Terwijl deze activiteiten een groot deel van mijn identiteit zijn. Wie ben ik nog als ik niet kan doen waar ik voor sta?

In het verhaal van Pesach zit een hint. Moses drong er bij de Farao op aan om met iedereen te vertrekken, het voltallige volk. Weggaan uit Egypte was heel oncomfortabel. Het was toen de meest geavanceerde samenleving, het summum van de oudheid. Maar onder het regime van de Farao konden Joden niet doen wat betekenisvol voor hen was. Daar heb je autonomie en een mate van zelfredzaamheid voor nodig. Weggaan uit Egypte was het begin van het Joodse volk, hierdoor konden zij hun eigen identiteit en gewoontes ontwikkelen. Konden zij ontdekken wie hij/zij/het is en wat van betekenis is voor hen.

Verandering biedt nieuwe mogelijkheden

Die verandering bood hen de mogelijkheid om zaken anders te bekijken. De huidige crisis bied ons diezelfde mogelijkheid; dragen de dingen die ik doe en de keuzes die ik maak bij aan wie ik ben? In dat proces zit een stukje bevrijding. Mij aanpassen aan een nieuwe situatie is niet altijd makkelijk en gaat soms zelfs met tegenzin, maar door veranderingen ontdek ik nieuwe mogelijkheden. Door de crisis is weinig mogelijk, waardoor je verplicht stil staat. Dit heeft er wel aan bijgedragen dat ik mij bewust ben van wat ik doe en niet geleid wordt door mijn drukke agenda, waardoor ik mij bewust ben van mijn keuzes en ervaringen.

Pesach is het feest waarbij alles helemaal werd omgegooid; een ander ritme, ander eten en andere verhalen. Met de seider als uitnodiging om bij elkaar te komen en na te denken, te filosoferen, discussiëren en te bevragen. Wat is betekenisvol in onze geschiedenis en toekomst? Wat draagt bij aan onze vrijheid en identiteit? Als we dat nagaan, kunnen we bewuste keuzes maken. Daar zit de bevrijding in verscholen.

Vrijheid is de mogelijkheid om te ontdekken wat voor jou werkt en wat jij nodig hebt om te worden wie jij graag bent. Die vrijheid brengt wel verantwoordelijk met zich mee; bescherm jezelf tegen de verplichte stilstand, blijf jezelf ontwikkelen, actualiseer bewustwording en geef dit ook door.

Moge de aankomende seider je de gelegenheid bieden je eigen vrijheden te ontdekken en te delen. Nu slaven, volgend jaar vrije mensen!

Roxy van Ravenswade (1992) volgt een master International Real Estate studies in Groningen. Roxy is jarenlang actief geweest bij de Joodse jeugdbeweging Bne-Akiwa en is lid van de Joodse Gemeente Amsterdam( NIHS).