Joodse verhalen

Wat maakt mensen uniek? Waarmee verschillen wij van andere wezens? Volgens de Israëlische historicus Yuval Noah Harari is dat ons vermogen om verhalen te vertellen. Waargebeurd of niet, het zijn die verhalen die mensen aan elkaar verbinden, die ervoor zorgen dat er groepen ontstaan die samen iets ondernemen. Om de uitdagingen van de groep aan te pakken.

Het verbaast ons bij Freyda niet dat nou juist een Israëlische historicus met dit inzicht kwam, want de Joodse cultuur is sterk op verhalen gericht. Joden wereldwijd lezen wekelijks een stuk uit de Tora in de synagoge, waarmee in een heel jaar de hele Tora wordt uitgelezen. Oftewel, het verhaal van de geschiedenis van het Joodse volk wordt al eeuwenlang steeds weer opnieuw aan een volgende generatie verteld. En Joden overal ter wereld, van China tot Londen en Rio de Janeiro, zijn elke week bezig met hetzelfde verhaal. Zou dat misschien een van de geheimen zijn waardoor het Joodse volk al zo lang als groep heeft kunnen blijven bestaan?

Seider

Maar denk ook aan de seideravond, de eerste avond van het Pesachfeest. Tijdens die avond wordt het verhaal van de uittocht van Egypte verteld. Elk jaar opnieuw lezen we het verhaal en spreken we over vrijheid en slavernij. Het verhaal van onze eigen slavernij vertellen inspireert vervolgens weer om na te denken over slavernij vandaag de dag. Het verhaal werkt verbindend, maar zet ook aan tot actie.

Midrasj

Verhalen herinterpreteren en relevant maken voor de moderne lezer wordt in de Joodse traditie ook al eeuwenlang gedaan. Bijvoorbeeld in het genre van de midrasj waarin de bestaande bijbelverhalen op een andere manier worden verteld, die meer aansluit bij de tijd waarin de midrasj geschreven is. Zo bestaan er bijvoorbeeld midrasjiem (meervoud van midrasj) die proberen te verklaren hoe het kan dat Wasjtie uit het poeriemverhaal, de vrouw van de koning, weigert om de bevelen van haar man op te volgen. Onze vrienden van Heyalma schreven er al over en spraken de hoop uit voor een minder misogyne, moderne mdrasj.

Moderne storytelling

Want alleen als we de verhalen relevant maken voor de 21e eeuw blijven ze verbinden en inspireren. Moderne vormen van verhalen vertellen wordt ook gedaan door zogenaamde ‘storytellers‘, verhalenvertellers. Mensen die tijdens een performance een bepaald verhaal delen. Een van die storytelling centra in Nederland is Mezrab, een huis van verhalen, waar mensen van verschillende culturele achtergronden verhalen delen met het publiek. En ja, daar zitten ook Joodse storytellers bij. Zo worden oude verhalen in een nieuw jasje gestoken, of ontstaan er juiste nieuwe Joodse verhalen die we aan elkaar kunnen vertellen.