Weet wat je stemt
Weet wat je stemt
Tekst en foto Lara Löwinger | September 2023
Ben je als, mogelijk nieuwe, kiezer benieuwd naar waar je op moet letten bij het uitbrengen van je stem in de komende Tweede Kamerverkiezingen? Lara Löwinger heeft wat tips. Zij won in haar eindexamenjaar samen met Ronja Hartman de Onderwijsprijs van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) voor hun profielwerkstuk over de Nederlandse politiek.
Er was veel wantrouwen in de Nederlandse politiek en het vorige kabinet voorafgaand aan de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Onvrede onder de bevolking uitte zich onder meer in klimaat-, woon- en boerenprotesten. En toch werd precies dezelfde regering aangesteld na de verkiezingen. Mijn klasgenoot Ronja Hartman, op het Spinozalyceum in Amsterdam, en ik vroegen ons af: “Hoe kan dit?” En ook: “Heeft de campagnevoering van politieke partijen er misschien invloed op gehad?” We besloten dit te onderzoeken. We interviewden campagnemedewerkers en -leiders van zeven politieke partijen, waaronder Tweede Kamerleden om tot inzichten te komen over hoe campagnevoering kan bijdragen aan het wantrouwen in de politiek.
Met nieuwe verkiezingen op komst, waarbij ik inmiddels mag stemmen, staan we als land weer voor de belangrijke taak van het kiezen van onze volksvertegenwoordiging. In november zullen hopelijk zo veel mogelijk van de ruim 13 miljoen kiesgerechtigden naar de stembus gaan en in de aanloop hiernaar zullen politieke partijen duidelijk maken waarvoor gekozen kan worden. Het vertrouwen in de politiek ligt nu al een tijd erg laag. Sterker nog, de meerderheid van de kiezers had snel na de formatie van het inmiddels demissionaire kabinet eigenlijk alweer behoefte aan nieuwe verkiezingen. Zowel de kiezer als de politieke partijen hebben nu de kans stappen te zetten om de volgende regeerperiode beter te laten verlopen. De manier waarop politieke partijen hun verkiezingscampagnes voeren heeft tekortkomingen, bleek uit ons onderzoek. Hierdoor is de kiezer achteraf minder tevreden met zijn stemkeuze dan nodig. Zo voeren partijen campagne met te veel focus op de uitslag, waarbij ze de gevolgen op de lange termijn voor het vertrouwen van de kiezer in de politiek uit het oog verliezen. Met alle gevolgen van dien voor bijvoorbeeld het functioneren van de democratie.
Vier tips voor de kiezer
Ik verwacht jammer genoeg niet dat de huidige campagne anders zal verlopen. Daarom geef ik enkele tips voor wat je als kiezer kan doen om te zorgen dat je achteraf geen spijt hebt van je stem.
Ten eerste is het belangrijk je als kiezer bewust te zijn van de manier waarop je gerepresenteerd wilt worden, blijkt uit ons onderzoek. Wil je dat jouw vertegenwoordiger op je lijkt, jouw standpunten over bepaalde onderwerpen deelt of iemand is die beleid heeft geïmplementeerd waarin jij je kan vinden?
Als Jood gaat je stem misschien naar iemand die qua achtergrondkenmerken op je lijkt en Joods is. Of mogelijk stem je liever op een partij die tegen antisemitisme optreedt of die op dezelfde manier naar Israël kijkt als jij. In dat geval staan de standpunten of het handelen van de partij in het verleden hoog op je lijstje van prioriteiten. Het kan ook zijn dat je Joodse identiteit helemaal niet bepalend is voor jouw stemkeuze, maar dat je het beleid van partijen wat betreft armoedebestrijding of hun standpunt over het klimaat doorslaggevend vindt. Deze manier van denken kan je toepassen bij bijvoorbeeld het lezen van verkiezingsprogramma’s, het bekijken van kandidaten en het volgen van debatten in de media. Dit zorgt hopelijk voor een stemkeuze waardoor je je gerepresenteerd zal voelen.
De tweede tip: realiseer je dat wat nu belangrijk is, niet per se over een paar jaar aan de orde van de dag zal zijn. Denk daar de komende maanden aan bij het bestuderen van politieke partijen. Hoe een partij een paar jaar geleden verkondigde de coronacrisis te willen aanpakken, was toen de besmettingen daalden niet meer relevant.
Deze tips zullen de wereld niet in één klap veranderen
Tip nummer drie: besef dat politici als ze verkozen zijn in de Tweede Kamer niet alleen zullen stemmen over standpunten die ze in campagnetijd benadrukken. Wanneer je je stemkeuze maakt, is het dan ook belangrijk dat je je breed oriënteert op de standpunten van de verschillende partijen.
Tot slot: weet dat, zoals uit ons onderzoek bleek, politieke partijen bijvoorbeeld bij het vormen van verkiezingsprogramma’s, voornamelijk naar de input van hun leden luisteren. Dit terwijl deze groep helaas niet representatief is voor de Nederlandse samenleving. Dit is een probleem, want de politiek behoort niet degene met de luidste stem te vertegenwoordigen, maar iedere stem. Wil je tijdens de verkiezingen jouw mening extra laten horen, word dan dus lid van een politieke partij, kijk naar de mogelijkheden om mee te praten zonder lid te zijn of schrijf een partij aan over jouw ideeën of zorgen. Hiermee heb je extra invloed op wat er uiteindelijk met jouw stem gedaan wordt.
Deze tips zullen de wereld niet in één klap veranderen, maar ik hoop dat wij de komende tijd als land in de geest van Jom Kipoer terugkijken op de afgelopen jaren en toewerken naar een nieuwe regeerperiode waarin de kiezer zich beter vertegenwoordigd voelt. Hopelijk weten we zo een stukje van het vertrouwen in onze politiek te herstellen.
Zie voor het onderzoek “Hoe politiek partijen de kiezer soms uit het oog verloren in hun verkiezingscampagnes”.