De ‘anderen’

Juli 2022

Veel dingen op deze wereld zijn onzeker, maar afkloppen op ongelakt hout voorkomt een hoop ongeluk en de meeste Nederlandse clichés zijn vaak waar. Tenminste, ik heb lang geleden blijkbaar besloten dat het zo is. Hoe meer ik groei in het leven en hoe meer ik verantwoordelijkheid draag als jongvolwassene – 31 jaar is jong, toch? – hoe meer ik de uitdrukking begrijp ‘hoge bomen vangen veel wind.’

‘Maar jij kan dat wel hebben. Toch, Jurriaan?‘ Deze opmerking heb ik al vaker gehoord na een felle politieke discussie of na een harde grap in mijn richting. Op zo’n moment vind ik het heel lastig om toe te geven dat ik een discussie of grap eigenlijk heel onprettig vond. De andere persoon gaat ervan uit dat ik wel een stootje kon hebben. Zeker in de hoofdstad moet je voorbereid zijn op bijvoorbeeld lollige opmerkingen over je uiterlijk, onder het mom van Amsterdamse directheid.

Toch schuilt er achter dit soort opmerkingen een complimentje: Blijkbaar kom ik zó zelfverzekerd over, dat mensen niet verwachten dat ik misschien wel gevoelig ben voor opmerkingen of felle discussies. Een lollige opmerking over mijn dikke buik door de fietsenmaker is niet kwetsend bedoeld. Integendeel, het is bedoeld als manier om een band te scheppen. Daar ben ik niet altijd ondubbelzinnig blij mee, zoals je wel zult begrijpen…

Jaja, hoge bomen vangen veel wind. Echter, deze lijken we in gebiedende wijs te hebben omgevormd naar ‘Hoge bomen moeten veel vangen.’ Vooral als het gaat om publieke figuren en mensen die we persoonlijk niet kennen. Op deze hoge bomen worden tegelijkertijd allerlei vijandbeelden geprojecteerd: Mensen zouden machtig, moreel corrupt, geldbelust en zelfingenomen zijn en hun beleid of ideeën zouden de samenleving bewust beschadigen.

Tegen machtige mensen in Den Haag moeten niet alleen op geoorloofde manieren worden gestreden, maar op elke mogelijke manier, ook in hun privéleven. Zo lijkt de gedachte. Dit denken veroorzaakt onder andere de rellen bij de woning van minister Van der Wal en aan de oneindige stroom doodsbedreigingen aan Geert Wilders en Sylvana Simons. Die dames en heren politici moeten er maar tegen kunnen!

Hoe gaan we deze verharding in de maatschappij tegen? Helaas gaat dat niet lukken met een stroom tweets van fractievoorzitters uit de Tweede Kamer. Ook de schare columnisten die hun afkeuring uitspreekt tegen dit soort fenomenen lijken niets uit te halen. De reden is dat in elke laag van de samenleving zwart-witte denkbeelden over andere groepen of individuen bestaan. In de welbespraakte en goed genetwerkte bovenlagen van de samenleving komt dit echter zelden tot uiting in rellen, geweld en platte intimidatie. Eventueel door de jonge extreem-activistische broertjes en zusjes van hoogopgeleid Nederland.

Onbekend maakt onbemind

Nog een Hollandse cliché die klopt: Onbekend maakt onbemind. Zou er geen persoonlijke band zijn tussen ons, dan zou een opmerking van de fietsenmaker enkel en alleen kwetsend zijn. In de samenleving zie je breder dat groepen mensen elkaar niet kennen, spreken of überhaupt dezelfde woorden gebruiken. Vaak bestaat er een paradoxale band, we kijken zowel op als neer op groepen boven én onder ons – tenminste, die zo gepercipieerd worden: De escheriaanse samenleving. De ‘anderen’, zij het de bestuurders van het land, de boeren, de ‘coronawappies’, of de ‘elite’ worden gezien als zowel machtig als onwetend.

Sommige groepen drukken zich nou eenmaal subtieler uit dan andere groepen. Voor mij is Man Bijt Hond altijd een gênant voorbeeld geweest van aapjes kijken voor hoogopgeleiden. De keurige omroep NCRV liet opmerkelijke mensen uit heel het land zien waar je gretig op kon neerkijken. Toen Omroep PowNed met spraakmakende en ‘harde’ televisie Hilversum kwam opschudden, vonden dezelfde keurige mensen deze programma’s afkeurenswaardig. De openlijke, oprechte en lichtzinnige stijl van PowNed bevalt mij beter dan de subtielere vormen van de NCRV.

Dialoog

Nog een laatste Oud-Hollandsche cliché dat helaas klopt: De dialoog met elkaar aangaan helpt begrip voor elkaar te ontwikkelen. In Nederland moeten groepen met elkaar het dialoog aan. De groepen hoogopgeleiden moeten uit de ivoren torens komen en niet zo zelfverzekerd zijn dat zij alles beter weten. Ze moeten ophouden met het dicteren van de regels van het publieke debat en woorden aanwijzen die plots verboden zijn. Andere groepen moeten hun eigen mensen tegenhouden die geweld en intimidatie toepassen, de toon matigen en de kunst van het compromis leren.

Ook binnen de Joodse gemeenschap zie je dat dialoog helpt. De Liberaal Joodse Gemeente organiseert als jaren ‘Leer je buren kennen’ met een roc uit de buurt, samen met talloze andere initiatieven om de banden tussen Joden en anderen te versterken. Laatst kregen de twee makers van een antisemitische bekladding in Rotterdam van de rechter de opdracht naar het Holocaustmonument te moeten gaan en een schriftelijk verslag hiervan uit te brengen. Bekend maakt bemind.

Jurriaan Limburg (1990) is werkzaam als lobbyist en lid van de stadseelcommissie in Amsterdam-Zuid namens het CDA.