Lokaal Joods zijn en de toekomst in de mediene

De klusspullen liggen klaar. Ik schrijf deze column zittend naast een stapel verlengsnoeren, verfrollers, meetlint en nog veel meer. Morgen krijgen mijn vriend en ik de sleutel voor ons nieuwe huis. Wij gaan samenwonen en dat betekent een gezamenlijke nieuwe start in een (voor ons nog) nieuw dorp. Samenwonen betekent commitment, ook commitment aan elkaars levenswijze en traditie. In onze wensenlijst voor de woning speelde mijn Joodse identiteit dan ook een grote rol. Want Joods zijn, dat doe je lokaal. Je moet fysiek in de buurt zijn van andere Joden, voor sjabbesmaaltijden, voor sjoel en voor Joodse les. Wij zochten dus een woning of fietsafstand van een actieve Joodse gemeenschap. Best een kostbare wens in de huidige woningmarkt…

Blauwdruk van mijn Jodendom

De plek waar ik woon heeft altijd een grote stempel gedrukt op mijn Joodse identiteit: belangrijk was wat dichtbij was, maar net zo goed wat ver weg was. De blauwdruk voor mijn Jodendom ontstond in Enschede, waar ik opgroeide. De prachtige sjoel stond een straat van de Hollandia fabriek (die van de matses) en een deel van de lokale Joden werkte (zoals van oudsher) in de mode & textiel, medicijnen of veehandel. De sjoel was een echte medienesjoel. Dit betekent bijvoorbeeld op sjabbes wachten en hopen dat je minje (tenminste 10 mannen die nodig zijn voor een volledige gebedsdienst) hebt, altijd met dezelfde paar mensen zijn, zodat je precies weet wanneer wie ziek is, en met maar twee andere kinderen op Joodse les.

Mijn beste jeugdherinneringen hangen samen met het wekelijks wandelen naar sjoel. Heen en terug, met mijn vader, broertje en soms zusje en moeder. Die twee kilometer ontspannen samen zijn, zonder mobieltjes, creëerden ruimte voor een goed gesprek. ’s Ochtends was het nog heerlijk stil op straat en ’s middags op de weg terug, hongerig uitkijkend naar de warme lunch, bespraken we vaak de drooisje (de speech van de rabbijn) of parasja (wekelijkse deel uit de Torah). Dit ritme bracht rust in ons gezin. Dit klinkt misschien idyllisch maar was geen overbodige luxe, want het kon bij ons thuis flink botsen… Dit alles was alleen mogelijk doordat wij dichtbij sjoel woonden.

De mediene vs. Amsterdam

Daarnaast werd mijn Joodse identiteit ook gevormd door de afstand tot Amsterdam, in fysieke en culturele zin. Vaak gingen mijn broertje en ik twee uur in de trein naar Bnei Akiva of Tikwatenoe om andere Joodse kinderen te leren kennen. Een eigen plek vinden in een groep die elkaar al kent, uit de wijk, van sjoel, of school is best lastig. De mediene-kids trokken dus automatisch meer met elkaar op. En voor kinderen uit Amsterdam ligt Enschede natuurlijk onmogelijk ver: niet alleen buiten de ring, maar zelfs voorbij de IJssel.

Afname?

Ik groeide op in ‘de mediene’ en koos er in mijn studietijd bewust voor. En nu weer. Waarom?! Het Jodendom in de mediene is toch een afnemende zaak?! Dat is toch niks voor een jong iemand met een actief Joods leven?! Maar ik vind het Jodendom in de mediene fijn, het past goed bij mij én ik geloof in de toekomst ervan.

Toen ik ging studeren in Utrecht (best ver van Enschede) werd ik bijzonder warm opgevangen door de ouders van een vriend van Bnei Akiva. Meer dan honderd sjabbesmaaltijden heb ik bij hen gegeten in tien jaar. Ze waren een soort lokale extra ouders. Later verhuisde ik naar een studentenkamer in Utrecht Noord, vlakbij Chabad Utrecht. Regelmatig kwam ik spontaan op vrijdagavond of zaterdagmiddag langs. Soms was dit voor de maaltijd en soms alleen om even te bij te kletsen en iets van de sjabbessfeer mee te pakken. Ook als ik keuzes maakte die men misschien liever anders had gezien (zoals een relatie met een niet-Joodse man) bleef ik net zo hartelijk welkom.

Het Jodendom in de mediene is wat ik van jongs af aan ken en wat vertrouwd is. Af en toe, in een vlaag van enthousiasme, neem ik mij voor de banden met Joods-Amsterdam aan te trekken. Daar zijn immers de meeste Joodse jongeren en activiteiten… Ik ga dan met plezier naar een paar activiteiten, maar daarna zakt de motivatie weer in. De reistijd blijkt toch belemmerend en echt onderdeel worden van de groep kost veel tijd. Maar vooral: waarom zou ik verder reizen als ik het ook dichtbij goed heb?

Fietsafstand

En nu gaan mijn lief en ik samenwonen in een dorp bij Utrecht. Loopafstand tot sjoel konden wij niet betalen, maar wonen in een dorp op fietsafstand wel. En wij zien onze toekomst, ook op Joods vlak, wel goed komen hier in de mediene. De laatste twee jaar zijn er twee nieuwe LJG-sjoels gestart, in Culemborg en Alkmaar, en de NIK geeft weer Joodse les in Zwolle. Ook mijn huidige sjoel in Utrecht groeit in leden, waaronder door jonge gezinnen. Er is een netwerk van jonge ouders, waarvan er een is toegetreden tot het bestuur. Vanaf komend jaar wordt er op verzoek zelfs geïnvesteerd in oppas tijdens de diensten en activiteiten tijdens de feestdagen speciaal voor jonge gezinnen. Het zijn allemaal voorzichtige tekenen dat er toekomst is…

Misschien komt het door de crisis op de woningmarkt dat meer mensen hier blijven of juist naartoe komen. Daarnaast zie ik dat langzaam het stokje wordt overgedragen in Joods Nederland. Van de babyboom generatie die al lang de bestuurlijke laag vormde, en nog steeds voor het grootste deel én dit succesvol heeft gedaan, naar jonge(re) mensen die de verantwoordelijkheid voelen om zich actief in te zetten om een fijne gemeenschap te creëren. Om zo ook hun kinderen weer leuke Joodse herinneringen mee te geven. Wat de reden ook is: ik heb vertrouwen in Joods wonen in de mediene. Maar voor dat ik dat ga doen gaat de laptop dicht: wij gaan klussen!

Zohar (1994) heeft Religiewetenschappen gestudeerd en is inmiddels ruim een jaar werkzaam als beleidsmedewerker bij het Sinai Centrum. Zohar schrijft als Freyda-columniste over de Joodse tradities en hoe zij haar Jodendom beleeft.