Spreek jij Joods?

Zolang ik me kan herinneren is het Bargoens verweven in mijn vocabulaire. Mijn moeders en vaderskant van de familie werkten allemaal in de textielindustrie in de oude Amsterdamse binnenstad. Hier was de voertaal een mengelmoes van allerlei talen. Duits, Jiddisch, Hebreeuws en invloeden vanuit het Nederlands.

Mijn oma van mijn moeders kant is haar hele leven verkoopster geweest. Toen ik als klein meisje in de winkel van mijn opa en oma op bezoek kwam, werd er tegen mij en onderling in deze taal gesproken. Als ik het in het hier en nu hierover over heb vraagt men mij altijd, ‘‘noem eens wat van die woorden!’’ Maar het is heel lastig om deze zomaar spontaan te bedenken. Het gaat om de meest grappige uitspraken die vaak alleen in een heel zinsverband en bepaalde context kunnen worden gebruikt. En niet geheel onbelangrijk, als je zeker wilt weten dat de ander het niet verstaat. ‘‘Die broge schmeichelt alleen voor de klaumieskjees’’ bijvoorbeeld. Dit betekent in het Nederlands: ‘die man slijmt alleen maar voor de schone schijn. Hij meent hier niks van’. Kan heel handig zijn op sommige momenten.

Wat ik er zo bijzonder aan blijf vinden is dat het zo diep geworteld zit in onze families. Een van mijn beste vriendinnetjes komt uit een soortgelijk Joodse familie. Als wij samen zijn gebruiken wij exact dezelfde uitspraken als onze oma’s, en niemand die ons begrijpt. Ook heeft diezelfde oma waar ik het eerder over had een herseninfarct gehad een aantal jaar terug, wat helaas betekende dat haar taalvermogen flink is aangetast. Het bijzondere van haar toestand is dat de Nederlandse taal bijna weg is, maar het Bargoens haar nog steeds lukt om te communiceren. Het zit in haar hart.

Mijn man komt uit een chique Haagse Joodse familie. Daar werd geen Bargoens gesproken. Het Bargoens heeft toch een reputatie dat het iets plats, iets stads, iets ordinairs is. Hilarisch waren dan ook de eerste paar maanden dat wij dateten. Ik begon soms die Bargoense uitspraken door mijn zinnen heen te gooien, en hij keek me dan vaak aan alsof ik wartaal uitsloeg. Nu we 10 jaar verder zijn begrijpt hij veel meer van deze uitspraken en gebruikt ze soms zelf ineens ook. Maar er blijven nog elke keer woorden uit mij, mijn moeder en oma’s komen die ik nog moet blijven vertalen. In de toekomst lijkt het mij bijzonder om het Bargoens een klein beetje mee te geven aan mijn zoon. Het is en blijft onderdeel van mijn familiegeschiedenis en voelt als een stukje Joodszijn wat bij ons hoort.

Dit was mijn laatste column voor Freyda. Ik hoop dat ik jullie een beetje heb kunnen meenemen in mijn leven, hoe ik het Joodszijn ervaar en ik hoe dit wil doorgeven aan de volgende generatie. Een belangrijke boodschap vanuit mij is dat het jodendom vele mooie facetten kent met elk zijn eigen verhaal en geschiedenis. Het proces van opvoeding waar ik middenin zit kent vele vragen en overwegingen. Het is dan ook soms lastig om te bepalen wat je je kind wilt meegeven en wat niet, ook wat betreft het Jodendom. Het belangrijkste om hierin te onthouden is naar mijn idee dat je altijd je gevoel kan volgen als het gaat om ouderschap. Niemand kent jouw kind beter dan jijzelf. Ik sla dan ook steeds vaker goedbedoelde adviezen in de wind en kies voor mijn eigen richting.

Zoe Juliard (1994) is psycholoog bij Haas & Velleman Psychotherapiepraktijk. Zoe is momenteel lid van de het Nederlands Israëlitisch Kerkgenootschap (NIK) en recent moeder geworden van Ezra.