Jiddische mama’s in de dop

“We gingen met vier meiden een weekend weg. Naar een huisje in Drenthe. Ik had allerlei lekkers mee gekregen van mijn moeder. ‘Voor onderweg’, had ze gezegd. Eén vriendin had van haar moeder het advies gekregen om direct na aankomst eerst het bestek goed af te wassen. De ander kreeg van haar moeder het verzoek om na aankomst te bellen of we goed waren aangekomen. De derde vriendin – de enige niet-Joodse in ons groepje – riep in volle verbazing: ‘Wat hébben jullie toch met jullie moeders. Die van mij wéét niet eens dat ik wég ben!’”

Is dit het beeld? Van de altijd zorgzame Jiddische mama die permanent in het leven van haar kind aanwezig is, ongeacht diens leeftijd. Of is dit verhaaltje niet meer dan een anekdotische stereotypering in de categorie ‘feiten mogen een mooi verhaal niet in de weg staan’.

Waar beter na te vragen dan bij een aantal Joodse studenten aan Nederlandse hogescholen en universiteiten. Precies de leeftijd waarop zij proberen los te komen van het ouderlijk huis en eigen regels en gewoonten gaan opbouwen. Is dat lastig? Kijkt er altijd een Jiddische mama over de schouder mee?

Sarit: “Vier heerlijke weken had ik in Israël doorgebracht. Met jongeren vanuit de hele wereld. Een fantastische tijd gehad. Mijn moeder stond me op Schiphol op te wachten. We waren heel blij elkaar weer te zien. Nadat we elkaar hadden omhelsd duwde ze me een papieren zakje in mijn handen. Verbaasd luisterde ik naar haar uitleg. ‘Ik ben voordat ik jou kwam halen toch nog even langs Hergo in de Beethovenstraat gereden. Een heerlijk broodje pekelvlees. Ik dacht dat je dat wel nodig had na al die tijd.’ Ze wist dat het mij aan niets had ontbroken, en toch…” Sarit heeft het over het gebied waar betrokkenheid overgaat in bemoeizucht; waar bescherming de grens van overbezorgdheid passeert.

“Jongens hebben hier meer last van dan meiden,” zegt Lea. “Althans dat is bij mij thuis het geval. Mijn jongere broer wordt heel kribbig en chagrijnig wanneer onze moeder hem van allerlei adviezen voorziet en hem voor alles en nog wat wil waarschuwen.

Ik heb daar iets minder last van. Mijn moeder kan het niet laten en ik laat haar daarin. Omdat het belangeloos liefdevol is. Ik zie het niet als bemoeizucht. Ik denk dus dat ik als dochter hier beter en makkelijker mee om kan gaan dan mijn broer. Hij heeft zoiets van ‘komt wel goed en bemoei je er maar niet mee’ en gaat de discussie niet aan.”

Gepersonaliseerde mondkapjes

Een huisgenote bevestigt dit beeld. “Dochters lijken mij meer accepterend. Zo kwam aan het begin van corona mijn moeder met een auto vol boodschappen uit Antwerpen. Ze had gehoord over de lege schappen in de Nederlandse supermarkten. Zij had zoveel meegenomen dat onze koelkast voor weken gevuld was. Dat ziet zij als haar rol.

En weet je: Ik begrijp mijn moeder in haar gedrag. Een deel van mijn zelfstandigheid zal zijn dat ik over een aantal jaren dat gedrag ook als mijn rol ga zien. Ook al denk ik dat ik niet zo ver ga om later bij mijn dochter de boel te gaan schoonmaken of aan zal komen met gepersonaliseerde mondkapjes.”

“Maar weet je, eigenlijk zijn wij Jiddische mama’s in de dop,” zegt Rachel die met drie andere studentes in Amsterdam woont. “En zo noemen we elkaar ook, wanneer een van ons zich al te zeer bemoeit met hoe de ander iets doet. Want we zien heus wel dat we veel van ons ouderlijk huis overnemen, terwijl we ons er ook tegen zouden moeten verzetten.”

Nachtmerries over te weinig eten

“Zeker weten dat we allemaal Jiddische mama’s in de dop zijn”, vult Judith aan. “Ik was al vier dagen voor mijn verjaardag in de weer met alles te regelen. Eten, drinken, taart, tot in de details. Aan alles had ik gedacht. En uit voorzorg had ik het zo geregeld dat alle spullen al de dag voor mijn verjaardag in huis waren. Maar die nacht had ik een nachtmerrie. Ik droomde dat iedereen op mijn verjaardag was gekomen en dat mensen klaagden dat zij nog honger hadden, dat er niet genoeg te eten was. Dat lijkt me de ultieme nachtmerrie van de Jiddische mama in de dop.”

Wat uit alle verhalen en berichten niét naar voren komt is het alom bekende beeld van de alles overheersende en beklemmende Jiddische Mama, in hoofdletters geschreven. Het is een heerlijk stereotiep beeld dat gekoesterd kan worden zonder dat het recht doet aan de werkelijkheid. “Jiddische mama? Laat me niet lachen,” zegt een studente uit India. “Dan hebben jullie mijn moeder nog niet leren kennen.”

Om maar aan te geven dat de mama’s in alle culturen bestaan, soms heftiger soms minder heftig. Als uiting van ‘verschilligheid’ – een woord dat niet bestaat maar staat tegenover onverschilligheid.

Dit artikel verscheen eerder in de Benjamin en werd geschreven door Wouter van der Schaaf

Wil je ook gratis de Benjamin ontvangen?